Okul çağındaki çocuklarda sık görülen karın ağrısı, şişkinlik, yemek sonrası rahatsızlık hissi ve zaman zaman derse odaklanmakta güçlük… Bu tablo çoğu zaman “mide hassasiyeti”, “okul stresi” ya da beslenme alışkanlıklarına bağlanıyor. Oysa Türkiye’nin genetik yapısı, laktoz intoleransının düşündüğümüzden daha yaygın olabileceğini gösteriyor.
Laktozu sindiren laktaz enziminin yaşla birlikte azalması, özellikle bazı toplumlarda daha sık görülen bir durum. Türkiye’de yapılan çalışmalar da çocuklarda laktoz malabsorpsiyonunun yaş ilerledikçe arttığını ortaya koyuyor. Bu nedenle, süt veya süt ürünleri sonrası karın ağrısı ya da şişkinlik yaşayan çocukların önemli bir kısmında altta enzim yetersizliği kaynaklı bir intolerans bulunabiliyor.
Bilimsel veriler, laktoz intoleransının doğrudan davranış bozukluğu ya da okul başarısında düşüşe yol açtığını göstermiyor; ancak uzmanlara göre karın ağrısı, rahatsızlık ve şişkinlik gibi fiziksel yakınmalar, çocuğun dikkatini toplamasını, uykusunu ve genel davranışını dolaylı olarak etkileyebiliyor. Yani sorun günlük yaşamda aksamalara yol açabiliyor.
Türkiye’deki verileri daha iyi anlamak için konuyu Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hamidiye Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Öğretim Üyesi Prof. Dr. Vefik Arıca ile konuştuk.
.jpg)
Süt içtikten sonra karın ağrısı yaşayan, şişkinliği belirginleşen, süt ürünlerini reddeden ya da okulda sürekli ‘karın ağrısı’ şikayeti olan çocuklarda laktoz intoleransını mutlaka değerlendiriyoruz.
Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hamidiye Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Öğretim Üyesi Prof. Dr. Vefik Arıca
Türkiye laktoz intoleransında risk grubunda
Türkiye, genetik olarak laktoz intoleransının sık görüldüğü coğrafi kuşaklardan birinde yer alıyor. Çocukluk döneminde de bu tablo yavaş yavaş ortaya çıkabiliyor.
Prof. Dr. Vefik Arıca, Türkiye’deki oranları şöyle aktarıyor:
“3–6 yaşta yüzde 31 olan oran, 7–9 yaşta yüzde 59’a, 10–12 yaşta ise yüzde 71’e yükseliyor. Bu, okul çağındaki çocukların büyük kısmının sütü tam olarak sindiremediği anlamına geliyor.”
Yemek sonrası başlayan sessiz rahatsızlık
Laktoz intoleransı çocuklarda en sık sindirim sistemi belirtileriyle ortaya çıkıyor. Karın ağrısı, şişkinlik, gaz, bulantı ve dışkı düzensizlikleri bu tablonun temel işaretleri arasında. Bu belirtiler özellikle yemekten sonra belirginleşiyor. Prof. Arıca bu durumu şöyle anlatıyor:
“Karın ağrısı ve şişkinliği olan bir çocuk derse odaklanamaz. Anne-babalar çoğu zaman bunu stresle ilişkilendiriyor ama altta enzim eksikliği olabiliyor.”
Çocuklarda en sık karşılaşılan bulgular arasında:
Yemek sonrası karın ağrısı
Şişkinlik ve gaz
Dikkat dağınıklığı ve huzursuzluk
Yemek sonrası yorgunluk hissi
Kabızlık veya ishal
Süt ürünlerinden kaçınma yer alıyor.
Fiziksel rahatsızlık davranışları da etkileyebilir
Laktoz intoleransı doğrudan bir davranış bozukluğu nedeni olarak tanımlanmasa da, fiziksel rahatsızlık arttıkça çocuğun davranışlarında değişiklikler görülebiliyor. Prof. Arıca bu durumu şöyle açıklıyor:
“Laktoz intoleransı yalnızca sindirim sistemiyle sınırlı değil. Çocuğun genel davranışını, oyun performansını ve okul başarısını etkileyebilir. Süt ürünleri sonrası huzursuzluk yaşayan çocukların daha sinirli olabildiğini, oyun sırasında çabuk yorulduğunu, derste dalgınlık yaşadığını ve gece daha sık uyandığını görüyoruz.”
Arıca, etkilerin çoğunun, intoleransın kendisinden değil; çocuğun yaşadığı rahatsızlık, şişkinlik ve uykusuzluktan kaynaklandığını söylüyor.
Tedavi edilmezse ne olur?
Laktoz intoleransı doğrudan vitamin eksiklikleri veya büyüme geriliği yaratmıyor; ancak çocuk süt ve süt ürünlerinden tamamen kaçınmaya başladığında kalsiyum ve D vitamini alımının düşmesi çeşitli uzun vadeli risklere yol açabiliyor.
“Süt ürünlerini tamamen reddeden çocuklarda kalsiyum eksikliği zamanla ciddi kemik sağlığı sorunlarına neden olabilir. Doğru yönetim çok önemli. Demir ve D vitamini eksikliği, bağırsak florasında bozulma, kilo alımında yavaşlama ve kronik karın ağrısı laktoz intoleransının tedavi edilmediği çocuklarda daha sık görülebiliyor.”
Aileler ne zaman laktoz intoleransını düşünmeli?
Laktoz intoleransında işaretler genellikle yemeklerden sonra ortaya çıkıyor. Karın ağrısı, gaz artışı, şişkinlik ve süt ürünlerinden belirgin şekilde kaçınma; aileler için önemli sinyaller...
Prof. Arıca bu noktada aileleri özellikle uyarıyor:
“Süt içtikten sonra karın ağrısı yaşayan, şişkinliği belirginleşen, süt ürünlerini reddeden ya da okulda sürekli ‘karın ağrısı’ şikayeti olan çocuklarda laktoz intoleransını mutlaka değerlendiriyoruz. Doğru tanı koyduğumuz çocuklarda laktaz enzimi ile semptomlar belirgin şekilde azalıyor; çocuk rahatladıkça hem okul başarısı hem günlük yaşam kalitesi artıyor. Laktoz intoleransı düşündüğümüzden çok daha yaygın ve tanının erken konulması hem çocuğu hem aileyi büyük ölçüde rahatlatıyor.”
Emircan MERAL
Genel Yayın Yönetmeni
