İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Türkiyat Uygulama ve Araştırma Merkezi ile Moğolistan Devlet Üniversitesi bünyesindeki Türkoloji Araştırmaları Enstitüsünde görevli akademisyenler, geçen yıllarda Çaldıran Ovası'nda yüzey araştırmaları sırasında İlhanlı Devleti Hükümdarı Hülagü Han'ın 1260-1265 yıllarında inşa ettiği yazlık saray ve yerleşim yeri kalıntısına rastladı.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün izniyle bölgede bu yıl ilk kez arkeolojik kazıya başlayan Türk ve Moğol arkeologlar, kazılar öncesinde örnekleri sadece Moğolistan'da olduğu belirtilen figürlü çatı kiremitleri ve çok sayıda seramik parçası buldu.
Yerleşim yeri kalıntılarının olduğu bölgede çalışmalarını yoğunlaştıran 18 kişilik uzman ekip, uzun soluklu kazılarla İlhanlı Devleti Hükümdarı Hülagü Han'ın yaptırdığı yazlık saray ve şehir kalıntılarını ortaya çıkarmayı hedefliyor.
Moğolistan Cumhurbaşkanı Khurelsukh Ukhnaa'nın da 18 Ocak'ta gerçekleştirdiği Van ziyaretinde incelediği tarihi kalıntılar, hem Moğolistan'da hem de bölgede heyecana neden oldu.
"Aslında bir şehir, bir yerleşim yeriyle karşı karşıyayız"
Kazı koordinatörü ve İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Şaban Doğan, bölgede sadece saray kalıntısı olmadığını, bir yerleşim yeriyle karşı karşıya olduklarını söyledi.
Tarihi kaynaklarda Hülagü Han'ın bu bölgede bir saray inşa ettiği bilgisinin yer aldığını belirten Doğan, "Tarihi kaynaklarda Hülagü Han'ın bu bölgede bir saray inşa ettiği biliniyordu ancak şu ana kadar tespit edilememişti. Biz de o sarayın peşine düştük. 2022'de yaptığımız araştırmalar bizi buraya getirdi ve muazzam bir manzarayla karşılaştık. Sadece bir saray kalıntısı değil, burada pek çok yapı kalıntısı bulduk. Aslında bir şehir, bir yerleşim yeriyle karşı karşıyayız. Bizi buraya iten şey aslında literatür taraması. Bir diğer unsur da Van Müzesi'nde gördüğümüz bazı objeler oldu. Söz konusu objeler tamamen İlhanlı dönemini işaret ediyordu." dedi.
"Burası çok kıymetli veriler sunacak"
Uzun soluklu çalışmalarla yazlık sarayı gün yüzüne çıkaracaklarını ifade eden Doğan, şunları kaydetti:
"Yerleşim yeri çalışmaları uzun soluklu çalışmalar, dolayısıyla net bir süre öngörmek çok zor. 8-10 yıl, belki 15 yıl sürmesi bekleniyor. Türk ve Moğol bilim insanlarından oluşan ortak bir ekibiz. Çalışmamız iki ülkenin cumhurbaşkanlıkları ve bakanlıkları nezdinde destekleniyor. Sadece burada değil, Moğolistan'da da aynı ekiple çalışıyoruz ve orada da önemli keşiflere imza attık. Türkiye'de İlhanlı döneminden kalma, Selçuklu mimarisini yansıtan çok özel ve önemli eserler var ancak doğrudan doğruya İlhanlı mimarisini, bozkır şehir yapısını yansıtan bir eser yok. Dolayısıyla şu an İlhanlı mimarisinin en batı ucundayız. Anadolu'daki tek örnek, bu açıdan burası çok kıymetli veriler sunacak. Moğolistan'da da çalıştığımız için bozkır şehirlerinin harabelerini biliyoruz. Bire bir benzeyen noktalar var. Yani burası özellikle seçilmiş bir alan."
"İki ülke arasındaki kültürel köprüye önemli bir tuğla olacak"
Bölgede 2023'te yürütülen yüzey araştırmalarında yer alan Moğolistan İstanbul Başkonsolosu Ankhbayar Danuu ise İlhanlı Devleti Hükümdarı Hülagü Han'ın 1259'da İran'dan Suriye seferine giderken bu bölgeye saray yaptırmaya karar verdiğini ve 1260-1265 yılları arasında bölgede imar çalışmalarına başlandığını ifade etti.
Bölgenin jeopolitik olarak önemli bir öneme sahip olduğunu vurgulayan Danuu, şöyle devam etti:
"Suriye harekatı olduğu yıllarda İlhanlılar buraya geliyor, askerler burada toplanıyor ve kurultay yapılıyor. Daha sonra Suriye seferine gidiliyor, dönüşte burada savaş değerlendiriliyor. İlhanlılar burada en az bir yaz geçiriyor. Bölgenin coğrafi olarak Moğolistan'a benzediğini ve İlhanlıların bir Moğolistan özlemi olduğunu görüyoruz. Moğolistan ve Türkiye iki kardeş ülke, akraba topluluk olarak değerlendiriliyor. Dolayısıyla Moğolistan'daki Orhun Vadisi Türk turizmi açısından önemli bir yer, burası (Çaldıran) kazı çalışmaları yapılıp rekonstrüksiyon işlemleri yapıldıktan sonra Moğol turistler için önemli bir nokta olacak. Bu da iki ülke arasındaki kültürel köprüye önemli bir tuğla olabileceği kanısındayız."